Alles over de Border collie

Hoewel de geschiedenis van herdershonden duizenden jaren terugreikt, is de border collie - ook wel aan elkaar geschreven als bordercollie - een relatief jong hondenras. De wortels van de moderne border collie zoals wij die vandaag kennen liggen in het gebied van de grensstreek tussen Engeland en Schotland, waar het hoeden van schapen een belangrijke manier van bestaan was. De Britse wolindustrie is één van de pijlers waarop het land rijk en machtig is geworden. Daarvoor waren natuurlijk heel veel kuddes schapen nodig, en de herders die deze kuddes onder hun hoede namen hadden allerlei hondenrassen als trouwe collega’s bij zich om de schapen bij elkaar te drijven en te beschermen tegen veedieven en roofdieren zoals wolven.

Aan het einde van de negentiende eeuw werd in dit Engels-Schotse grensgebied, ‘The Borders’ genoemd, de voorouder van de border collie een erg geliefde keuze onder de herders van de hooglanden. De naam ‘collie’ is waarschijnlijk afkomstig uit de oude Gaelic talen van de Britse eilanden en betekent zoiets als ‘nuttig’. Daarmee is border collie dus qua naam een nuttige werkhond uit het grensgebied. De intelligentie van de border collie maakte deze hond tot een hele goede ‘collega’ voor de herders, omdat ze daardoor min of meer zelfstandig in de gaten konden houden of alle schapen wel bij de kudde bleven, zonder daarvoor steeds aansturing nodig te hebben.

De border collie onderscheidde zich niet alleen als een slimme herdershond, maar zat ook vol energie. Een goede conditie is natuurlijk erg handig om dagen achter elkaar door de heuvels te trekken. Daar kwam nog bij dat ze graag werkten voor hun baasjes, waardoor ze onvermoeibaar om de schaapskudde heen bleven lopen om de beesten te blijven ‘drijven’ en de groep bij elkaar te houden. Daarbij waren de typische ogen van de border collie een extra troef. Met hun erg herkenbare indringende blik, bekend als de ‘eye’, konden ze schapen ‘fixeren’. Dit fixeren is haast een soort hypnotiseren: schapen bleken er diep van onder de indruk te zijn, waardoor de border collie op een unieke manier kon helpen om opstandige schapen in bedwang te houden.

Vanuit The Borders werd de border collie als succesvolle herdershond geëxporteerd naar Noord-Amerika, Australië en Nieuw-Zeeland. In al deze gebieden waren ook uitgestrekte vlaktes te vinden waar grote kuddes hun eigen herdershonden nodig hadden. Uiteindelijk werd in de loop van de twintigste eeuw het oude beroep van de herder minder belangrijk, omdat er minder schapen in kuddes werden gehouden die in de vrije natuur konden grazen. De geïndustrialiseerde, grootschalige veeteelt zoals we die nu kennen verving de traditionele manier van schapen houden. Daarmee leek de rol van de border collie uitgespeeld.

Gelukkig heeft de border collie heel veel mooie karaktertrekken die niet alleen handig zijn voor een herdershond. De intelligentie en het leervermogen van het ras vielen bij veel eigenaren in de smaak. Voor veel mensen is het ook een groot voordeel dat een goed gesocialiseerde border collie een echte trouwe vriend voor het leven kan zijn. Wie de tijd heeft om flinke wandelingen te maken en ook van honden houdt heeft aan een border collie een prachtige reisgenoot, die altijd zin heeft in een spelletje of een nieuwe uitdaging. Zo heeft de border collie de langzame achteruitgang van het herdersbestaan overleefd. Tegenwoordig is het vooral een hond die door actievere baasjes met liefde thuis wordt gehouden, liefst met een tuin eromheen om lekker in te ravotten. Inmiddels worden op steeds meer plaatsen natuurgebieden zoals heidevelden weer traditioneel beheerd door er schaapskuddes op te laten grazen. Voor de nieuwe generatie herders die daarvoor nodig zijn is de border collie na twee eeuwen nog steeds een ideale herdershond en metgezel. Door hun intelligentie worden ze ook wel ingezet als speurhonden en reddingshonden.

Vergeleken met andere herdershonden zoals bijvoorbeeld de Duitse herder is de border collie geen grote hond. Toch zijn ze erg atletisch gebouwd, met een goede spieropbouw en een slank lichaam dat ontworpen lijkt te zijn voor uithoudingsvermogen. Een diepe, vrij brede borst en goed gebogen ribben bepalen het silhouet. Deze sierlijke honden bereiken een schofthoogte van zo’n 50 tot 55 centimeter, waarbij het verschil tussen reuen en teven meestal niet groot is: een volwassen teefje meet ongeveer 46 tot 52 cm. Voor een gezonde border collie hoort het gewicht tussen de 15 en 20 kilo te liggen.

De vacht van de border collie is kortharig of matig lang. Bij de halflangharige variant is met name de kraag rond de hals langer behaard, net als de aanzet van de achterpoten en de staart. Zowel de kortharige als de halflange vachttypes hebben een zachte, dichtbehaarde ondervacht. Het ras heeft veel verschillende vachtkleuren, waarbij wit meestal de hoofdkleur is. Delen van de vacht kunnen variëren van zwart, bruin en blauw tot rood, tan en geel. Interessant genoeg kan de kleur van de ogen van een border collie ook variëren. Oker of donkerbruin is de meest voorkomende oogkleur, maar blauwe ogen zijn ook regelmatig te zien. Sommige border collies worden ‘cold eye’ genoemd, omdat ze twee verschillende ogen hebben, een blauwe en een bruine. De cold eye variant kan op mensen een bijna hypnotiserende indruk maken; zeker als deze hond ook nog eens de ‘eye’ geeft zoals alle variëteiten kunnen doen.

Border collies zijn niet voor niets zo geschikt om schapen mee te hoeden. Ze zijn erg intelligent, waardoor ze gemakkelijk op te leiden zijn voor herderstaken en andere soorten werk. Door hun slimme aard leren border collies heel snel en gemakkelijk allerlei verschillende taken aan, maar aan dat leervermogen zit ook een keerzijde. Wanneer je als baasje niet goed oplet leren ze namelijk ook ongewenst gedrag in razend tempo aan. Afleren van aangeleerd gedrag is veel moeilijker, dus dit is echt een belangrijk aandachtspunt voor iedereen die overweegt om een border collie puppy in huis te nemen. Slim zijn betekent ook sluw zijn: het zal menig baasje verbazen hoe geslepen een border collie kan zijn om te krijgen wat hij graag wil. Je bent dus gewaarschuwd: een consequente en zorgvuldige opvoeding en socialisatie is pure noodzaak bij deze honden!

Border collies hebben inmiddels, als sterk ontwikkeld herdersras, een diepgewortelde drang om te ‘drijven’. Hiermee wordt bedoeld dat ze een groep dieren bij elkaar proberen te houden en individuen die afdwalen terug dwingen naar de kudde. Als ze met een kudde schapen optrekken is dit een prachtige eigenschap, maar pas op. Ook hier kan dit instinct onhandig uitpakken als je er niet goed mee omgaat. Als je border collie zijn herdersdrift niet goed onder bedwang houdt kan hij met hetzelfde gemak andere dieren gaan drijven, zoals bijvoorbeeld eenden of ganzen, maar ook groepen nietsvermoedende wandelaars. Dat kan tot ongemakkelijke situaties leiden, dus hier is aandacht van jou als baasje absoluut nodig.

Een border collie is door zijn geschiedenis als herdershond van nature sociaal aangelegd: een echt roedeldier dus. Hij werkt graag voor zijn baasje en gaat goed om met mensen. Hierdoor kan je border collie echt een trouwe vriend voor het leven worden. Aan de andere kant is die sociale aard ook een kwetsbare plek: dit ras is erg gevoelig, dus ze zijn vrij snel gekwetst in hun gevoelens. Hoewel je honden nooit moet straffen door te schreeuwen of – erger nog – fysiek geld te gebruiken, is dit bij de border collie van nog groter belang dan normaal. Door zijn groepsgerichte aard is een border collie ook niet erg geschikt om lang alleen te blijven: absoluut een belangrijk punt om over na te denken voordat je een border collie puppy aanschaft.

Border collies hebben een soort hypnotiserende, priemende blik die ‘the eye’ wordt genoemd. Het is een speciale eigenschap om schapen mee te beheersen, doordat hij ze ’fixeert’, waardoor schapen als aan de grond genageld blijven staan. Het is een typische werkhouding: bij het hoeden van een schaapskudde geeft een border collie de ‘eye’ en houdt hij de staart en het lijf laag bij de grond. Dit is erg handig voor herdershonden en is onderdeel van het ‘drijven’. Als jouw border collie geen schapen drijft kan de eye ook onhandig uitpakken, want bij gebrek aan schapen kunnen border collies dit gedrag ook bij anderen gaan proberen. Als je dit niet afleert kan een ander dier hier het slachtoffer van worden, of een object zoals een speeltje of een balletje. Het is dus zaak voor jou als baasje om dit door goede opvoeding onder controle te houden. Andere honden kunnen de ‘eye’ als dominant of bedreigend gedrag ervaren, wat tot conflicten kan leiden.

Border collies hebben niet veel meer verzorging nodig dan de gemiddelde hond. De vacht is het belangrijkste aandachtspunt voor de verzorger, zowel voor de kortharige variant als de collie met halflang haar. Borstelen en kammen zijn belangrijk, maar het is niet nodig om dit elke dag te doen. Twee keer per week is voldoende, maar op de momenten dat je hond in de rui is moet het iets vaker gebeuren om irritatie te voorkomen. Let goed op de haren rond de oren, want als hier te veel vuil in blijft zitten kan dat tot ontstekingen leiden.

Verder aandachtspunten voor de verzorging zijn het gebit, de nagels en de oren. Voor de tanden van je hond kun je speciale hondentandpasta kopen, waarmee je minstens een keer per week de tanden moet poetsen voor goede gebitshygiëne. Controleer wekelijks de vacht en huid rond de ogen op roodheid en vuil. Verwijder restjes vuil met een tissue of wattenstaafje met lauw gekookt water om ze schoon te houden. De nagels van je border collie hoeven niet vaak geknipt te worden, omdat je met deze honden veel moet wandelen waardoor ze natuurlijk slijten en niet te lang worden. Worden de nagels toch te lang, of merk je dat je collie niet soepel loopt, knip dan de nagels als je het zelf kunt, of laat het anders door een specialist zoals de dierenarts doen.

Border collies zijn erg actief aangelegd. Het is van groot belang om ze genoeg beweging te geven voor fysieke uitdaging. Veel mensen denken dat een border collie elke dag uren moet lopen, maar dat is niet per se nodig. Een flinke wandeling van een uur is in principe genoeg. Border collies houden van bewegen, zeker ook omdat ze als herdershond tientallen kilometers per dag kunnen afleggen. Wandelen is dus erg belangrijk, maar je hoeft zeker niet de hele dag met je hond op pad. Het is wel aan te raden om een tuin te hebben waar je collie zelf kan bepalen of hij zijn energie kwijt moet wanneer hij dat nodig vindt.

Border collies hebben niet alleen fysiek, maar zeker ook mentaal genoeg prikkels en uitdaging nodig. Dit is terug te leiden op hun slimme aanleg: krijgen ze niet genoeg boeiende mentale activiteiten aangereikt, dan gaan ze zich snel vervelen, wat tot onwenselijk gedrag kan leiden omdat ze zich ongelukkig gaan voelen. Zorg dus voor genoeg spelletjes, puzzels en hersentraining, ook tijdens jullie wandelingen. Border collies zijn door hun behoefte aan lichamelijke en geestelijke prikkels ook heel erg geschikt voor allerlei hondensporten, of voor schapen drijven natuurlijk, maar dat is voor veel eigenaren niet weggelegd.

Vanwege hun actieve en intelligente karakter is het voor border collies – sterker nog dan bij veel andere rassen – eigenlijk gewoon verplicht om een goede puppycursus te volgen. Zo maak je een goede start met een consequente opvoeding en socialisatie. Pas goed op, want een border collie is slim genoeg om zijn baasje te manipuleren en jou te slim af te zijn als je hem de kans geeft. Een slimme hond die goed is opgevoed kan een trouwe kameraad voor het leven zijn, maar als je deze slimme dieren slecht opvoedt zal dat jou en je huisdier veel ellende en frustratie opleveren.

Consequent opvoeden is erg belangrijk. Pas goed op zo lang je border collie een puppy is, want puppygedrag ziet er vaak bedrieglijk schattig uit. Bedenk je goed dat wat je een puppy aanleert – of niet afleert – later een groot en hardnekkig probleem kan worden bij je volwassen hond. Een slecht gesocialiseerde border collie is niet alleen lastig voor jou als baas, maar ook een bron van frustratie voor zichzelf en een echte irritatie voor de mensen en dieren om je heen. Hier kan je hond weinig aan doen: het is jouw verantwoordelijkheid als baasje om hem goed op te voeden voor een leven lang plezier samen. Lees je goed in door de juiste boeken over puppytraining te zoeken en vraag gerust een expert om advies wanneer je twijfelt.