Alles over de Rhodesian ridgeback

De Rhodesian ridgeback, kort gesproken ridgeback genoemd, is een hondenras met een bijzondere Afrikaanse afkomst. De naam ridgeback, ook wel pronkrug in het Nederlands, heeft de hond te danken aan de markante streep met haren die in tegengestelde richting tot de rest van de vacht groeit. Deze ‘richel’, ‘rif’, of ‘ridge’ loopt over de rug heen en geeft de ridgeback een bijzondere look. De ridgeback kan zijn officiële rasgeschiedenis terugleiden naar Zimbabwe, waar in 1922 de rasstandaard werd opgesteld. Het gebied werd toen nog Rhodesië genoemd, wat de chique volledige naam van het ras verklaart. Dat is alleen maar de papieren historie natuurlijk, want de echte wortels van de ridgeback zijn veel dieper ingegraven in de bodem van het Afrikaanse continent. Andere namen waaronder deze honden bekend staan of stonden zijn Van Rooyen’s of Afrikaanse Leeuwenhond, pronkrug (naar de ‘pronk’, zoals de ridge ook wordt genoemd), rifrug en Simba Inja, een lokale naam die voor veel mensen aan Simba uit The Lion King zal doen denken.

Hoe lang de Rhodesian ridgeback al samenleeft met de mens is onbekend, maar lang voordat we op het noordelijk halfrond vrienden van dit ras werden waren ze al heel lang geliefde partners van de Khoikhoi. Dit oude volk, onder de Hollandse kolonisten ook wel Hottentotten genoemd, bestond voornamelijk van de veeteelt. Om hun kuddes te beschermen tegen naburige stammen, maar vooral tegen de grote roofdieren zoals leeuwen die toen veel voorkwamen in die streek, hadden ze dappere waakhonden nodig. Die vacature werd bij de Khoikhoi vervuld door de Simba Inja – de werknaam ‘Leeuwenhond’ van de ridgeback, maar dan zoals je het uitspreekt in het Ndjele.

Toen halverwege de zeventiende eeuw de Nederlanders handel begonnen te drijven met de bewoners van wat nu Zuid-Afrika is, viel de ridgeback meteen op. De honden van de Khoikhoi waren misschien niet enorm groot, maar wel erg gespierd over hun hele lichaam. Wat vooral indruk maakte op de Europeanen was het lef van de ridgeback: ze hebben de naam ‘leeuwenhond’ niet zomaar gekregen. Een Rhodesian ridgeback is dapper genoeg om een volwassen leeuw op afstand te houden als hij een kudde of een dorp bewaakt. Daarbij alarmeert hij zijn baasje, die vervolgens met een groep stamleden te hulp kan schieten om de leeuw te verjagen of te doden. Als je het zo bekijkt hebben door de eeuwen heen al heel wat slapende mensen en grazende kuddes hun leven te danken gehad aan de moed van de ridgebacks.

Het duurde niet lang tot de ridgeback werd geadopteerd door de Boeren, zoals de eerste Nederlandse settlers in het Kaapgebied zich noemden. Ook zij hadden steeds meer kuddes en land dat moest worden bewaakt terwijl ze het gebied koloniseerden. Daarvoor hadden ze wel hun eigen hondenrassen uit Europa meegenomen, maar de prestaties van de ridgeback maakten genoeg indruk om deze lokale held in dienst te nemen. Zo ontstonden veel verschillende kruisingen die de bloedlijn van de leeuwenhond vertroebelden.

De belangrijkste invloed van kruisingen met de oorspronkelijke ridgeback lijn is waarschijnlijk de Deense dog. Ook andere Europese jachthonden uit die tijd, zoals de bloedhond, windhond, terriërs en de borzoi of Russische wolfshond hebben hun sporen nagelaten in de genenpoel van de moderne ridgeback. De naam Van Rooyen’s Leeuwenhond is te danken aan de Zuid-Afrikaanse jager op groot wild Cornelis van Rooyen. Hij kruiste de ridgeback onder andere met buldoggen, pointers en uiteindelijk collies in zijn zoektocht naar de perfecte leeuwenjachthond. Natuurlijk is de ridgeback niet groot genoeg om zelf een leeuw aan te kunnen, maar zo zat de leeuwenjacht ook niet in elkaar. De kunst zat erin om de leeuw af te leiden en af te matten door er constant op af te springen en net buiten bereik te blijven, net zo lang totdat de jager het dier dood kon schieten.

Later werden de ridgebacks in Afrika vooral gebruikt om boerenland te bewaken tegen ander groot wild, zoals wilde zwijnen en bavianen. Het zegt genoeg over het lef en de kracht van deze Rhodesische leeuwenhonden dat ze in staat waren om zelfstandig een baviaan te doden, want als het nodig is zijn deze grote apen bloedlinke vechters, waar ook een mens voor op moet passen. Tegenwoordig worden ridgebacks vooral als familiehonden gezien. Het ras maakte pas in 1928 zijn Europese debuut in Engeland, waar hij door terugkerende boeren uit de Brits-Afrikaanse kolonies werd geïntroduceerd. Al snel werden Amerikaanse boeren enthousiast over de ridgeback, en zo verspreidde deze Afrikaanse soort zich langzaam over de rest van de wereld.

Het meest opvallende aan het uiterlijk van de ridgeback is de streep met langere haren die in de lengte over de rug heen loopt. De streep valt op omdat de haren precies in tegenovergestelde richting groeien als de rest van de vacht. Je zou die ridge of pronk met een beetje fantasie een sportstreep kunnen noemen, want ridgebacks zijn enorm atletische honden. Ze zijn over hun hele lichaam duidelijk zichtbaar gespierd. Tegelijk zijn ze snel, lenig en beweeglijk: de ideale bouw om uit de klauwen van een leeuw te kunnen blijven tijdens de jacht. Als moderne gezinshond is die atletische bouw perfect voor sportieve baasjes, die graag samen met hun hond aan een goede conditie werken door veel te bewegen en buiten te spelen.

De pronk van de Rhodesian ridgeback loopt vanaf de schouders naar de staart toe. De haren groeien naar de kop toe, waarbij de streep breed begint in wat de ‘box’ wordt genoemd. Van de box naar de onderrug toe is de ridge ongeveer vijf centimeter breed en wordt steeds smaller tot de aanzet van de staart. De rest van de vacht van een ridgeback is kortharig en dicht begroeid met glanzende haren. De kleur hoort lichttarwe of roodtarwe te zijn, maar witte vlekken komen wel voor. Voor de rasstandaard worden witten vlekken op de buik en boven de voeten als ongewenst gezien. Wit rond de tenen en op de borst mag wel. Ook een donkerdere vacht rond de ogen en op de oren wordt officieel goedgekeurd.

Ridgebacks zijn vrij grote honden, zeker als je ziet hoe snel en wendbaar ze zijn. Een volwassen teefje wordt zo’n 61 tot 66 cm hoog bij de schoft. Een reu is iets groter met een schofthoogte van 63 tot 69 centimeter. De ridgeback is zeker geen forse hond, maar ondanks zijn slanke postuur heeft hij door zijn spiermassa een behoorlijk gewicht: een gezonde reu hoort ongeveer 37 kilo te wegen, een teef ongeveer 32 kilo. De borstkas is niet breed, maar wel diep, waardoor ze toch een flinke longinhoud hebben die hun uithoudingsvermogen prima ondersteunt.

De kop van een ridgeback heeft een vrij langgerekte snuit met een platte, brede schedelbasis. De grote driehoekige oren hangen langs de zijkant van de schedel af. In de sterke kaken zit een schaargebit verborgen achter aansluitende lippen. De ogen en neus van een ridgeback zijn meestal matching qua kleur met de vacht: bij donkere honden is de neus zwart en de ogen donkerbruin, terwijl bij een lichtere vacht vaak een meer leverkleurige neus en amberkleurige ogen horen.

Van origine is de ridgeback gefokt om een groot stuk grond te bewaken, zonder dat hij daarbij door mensen hoefde te worden aangestuurd. Dat maakt deze honden zelfstandig, maar ook een tikkeltje eigenwijs. Een ridgeback wordt nooit een slaafse hond, maar eerder een partner van de mensen waarmee hij samenwoont. Daarom is het belangrijk om de opvoeding vanaf de puppytijd goed aan te pakken en jezelf voor te bereiden op de komst van je ridgeback, zodat je ervoor kunt zorgen dat je hond ook als hij volwassen is goed luistert en gesocialiseerd is. Consequent blijven is belangrijk; dat geldt bij alle honden natuurlijk, maar zeker voor een intelligente en autonome hond als je ridgeback.

Ridgebacks zijn intelligente dieren, die als gezinshond sterk aan hun baasje(s) kunnen hechten. In de eeuwen waarin de mens en de ridgeback samen hebben geleefd en gewerkt hebben de honden steeds beter geleerd om aanhankelijk naar ‘hun’ gezin toe te zijn. Het is niet zo dat een ridgeback je de hele dag door het huis heen volgt, maar hij zal je wel op een relaxte, passieve manier in de gaten blijven houden. Dat komt omdat deze intelligente waakhonden van nature neigen naar een wat luie levensstijl, maar een prima gevoel voor gevaar hebben ontwikkeld.

Een ridgeback puppy wordt later volwassen dan veel andere honden. Meestal zijn ze pas na twee tot tweeëneenhalf jaar mentaal helemaal ontwikkeld. Dat zou goed te maken kunnen hebben met hun intelligentie, die tijd nodig heeft om te rijpen. Ze zijn als volwassen honden, maar zeker ook als puppy’s, erg gevoelig voor indrukken van de mensen om ze heen. Die sociale gevoeligheid moet je als baasje serieus nemen. Een negatieve indruk kan als een soort trauma een leven lang problemen opleveren. Stel je rustig, vriendelijk, beloningsgericht en – nogmaals - consequent op in het leren wat wel en wat niet mag.

Puppy’s kunnen erg druk zijn en zich superklunzig gedragen, maar dat is geen kwestie van domheid. Ze zijn door hun sociale karakter eigenlijk net als pubers: constant zoeken naar de grenzen van wat kan en mag. Blijf dus vasthouden aan je regels als baasje, anders blijven ze over je grenzen heen gaan. Zijn ze eenmaal volwassen, dan zijn goed opgevoede ridgebacks juist relaxte honden die het liefst liggen te luieren. Toch hoeft er maar iets vreemds te gebeuren en de ‘leeuwenjager’ komt weer naar voren: een opgetrokken oor of wenkbrauw laat al zien dat je waakhond de situatie strak in de gaten houdt.

Ridgebacks zijn vergeleken met andere soorten eigenlijk vrij gemakkelijk te verzorgen. Dat is weer een voordeel van een hondenras dat speciaal is geselecteerd om zichzelf te kunnen redden in de moeilijk omgeving van een Afrikaanse savanne. Hun vacht is kort en glad, zodat er weinig vuil in blijft zitten en je niet veel tijd kwijt bent aan borstelen en kammen. Borstel je hond wel een keer per week, en meerdere keren per week als hij in de rui is. Let er daarbij op dat je de ridge op de rug de andere kant op borstelt, dus naar de kop toe, want deze haren groeien andersom.

Het hoort natuurlijk bij je verantwoordelijkheid als baasje om aandacht te besteden aan de verzorging en gezondheid van je hond. Controleer daarom regelmatig de ogen en oren, de nagels en het gebit van je ridgeback. Vuil bij de oren en ogen haal je weg met een doekje of wattenstaafje dat je in lauw gekookt water dept. Check het tandvlees op geïrriteerde en gezwollen plekjes. Voor goede gebitsverzorging hoor je de tanden van je hond een keer per week te poetsen met speciaal voor honden ontwikkelde tandpasta. Knip de nagels als ze te lang worden, maar doe dat alleen zelf als je weet wat je doet, want verkeerd knippen kan pijnlijke blessures opleveren.

Zou de Afrikaanse leeuwenhond door de eeuwen heen op zijn aartsvijand zijn gaan lijken? Als je een volwassen ridgeback de kans krijgt, ligt hij het liefst net als een leeuw de hele dag te relaxen, terwijl hij door zijn wimpers heen de omgeving in de gaten houdt. Toch zijn deze gespierde atletische honden gebouwd om te bewegen. Daarom is het heel belangrijk om genoeg te wandelen met je hond, en tijdens die wandelingen ook leuke spelletjes te doen die je hond actief houden en ook zijn intelligentie uitdagen. Geef je hem de kans om een echte luilak te worden, dan kan hij zijn energie niet kwijt en kun je erop wachten tot er probleemgedrag ontstaat.

Om de spieren en gewrichten van een ridgeback in conditie te houden moet je echt elke dag een flink stuk met je hond gaan lopen: liefst een route waar je een à twee uur over doet. Met zijn grote uithoudingsvermogen kan je ridgeback ook prima meelopen terwijl jij fietst, of als hardloopcoach optreden door gezellig met je mee te hollen. Ook hier is goede socialisatie heel belangrijk, want een ridgeback is en blijft een waak- en jachthond. Heb je hem niet goed onder controle, dan kan hij zomaar ergens de struiken in schieten, op zoek naar ‘leeuwen’ en ander wild, zoals koeien, schapen, of bijvoorbeeld een nietsvermoedende rolschaatser.

Puppy’s zijn nog volop in de groei en in ontwikkeling, zowel fysiek als mentaal. Een ridgeback heeft een opvallend lange puppytijd, dus het is belangrijk om hun activiteitenschema rustig op te bouwen. Gebruik voor jullie wandelingen de volgende richtlijn: ga vijf minuten langer wandelen per maand dat je puppy ouder wordt. Stel, je puppy is twee maanden oud, dan is tien minuten de max voor een wandeling. Na vier maanden mag je 5x4=20 minuten per keer lopen. Doe dit vier keer per dag: de lange dagelijkse wandeling van twee uur is bedoeld voor fysiek volgroeide ridgebacks. Kleine snelle uitstapjes voor een plas tussendoor tellen niet mee.

Wat ook best eens aan de Afrikaanse roots van de ridgeback kan liggen is dat deze honden vaak niet van regen houden. Soms heb je het in Nederland niet voor het kiezen, maar je hond zal je dankbaar zijn als je probeert om droge momenten voor jullie wandelingen te kiezen. Ridgebacks zijn ook slim, sterk en sportief genoeg om allerlei hondensporten te beoefenen, zoals speurtochten, triatlon activiteiten, of een behendigheidsparcours.

Het kwam al eerder naar voren, maar voor een ridgeback is een goede, consequente opvoeding nog belangrijker dan voor veel andere honden. Ze zijn eigenwijs en erg slim, waardoor ze geneigd zijn om je grenzen op te zoeken en hun eigen zinnetje door te drijven als je ze de kans geeft. Vroeg beginnen met een goede, positieve socialisatie is daarom cruciaal. Ga op puppycursus met je jonge ridgeback en lees je van tevoren goed in door puppyboeken te bestuderen, zodat je weet hoe je een goede opvoeding aanpakt. Laat je hond wennen aan andere mensen en dieren tijdens jullie wandelingen, en geef een puppy na elk uitje genoeg rust om alle nieuwe indrukken goed te kunnen verwerken.

Voed je ridgeback puppy duidelijk op, zodat hij precies weet wat wel en niet mag. Geef je grenzen aan, maar doe dat altijd op een positieve manier. Beloon goed gedrag en probeer negatief gedrag niet streng te bestraffen, maar af te keuren. Ga nooit schreeuwen tegen een hond en gebruik al helemaal geen fysiek geweld. Dit is voor elke hond traumatiserend, maar een ridgeback is er nog gevoeliger voor dan andere rassen en kan hier blijvende schade aan overhouden. Bouw een relatie op die om respect draait, en niet op dominantie en onderwerping, want daar is je ridgeback niet van gediend.

Een slimme hond zoals een ridgeback leert razendsnel, maar gaat zich ook snel vervelen. Zorg er daarom voor dat je zijn leven interessant en afwisselend houdt. Speel samen leuke spelletjes en bedenk puzzels en andere hersenkrakers voor je hond. Zo hou je je intelligente partner scherp en actief. Het is zeker voor dit ras een goed idee om niet alleen een puppycursus te volgen, maar daarna ook vervolgcursussen te doen voor een opvoeding en socialisatie waar je jarenlang plezier van hebt.