Alles over de bouvier des flandres

De bouvier des Flandres bestaat als officieel ras nog niet zo heel lang, maar daarmee is niet gezegd dat deze geliefde honden geen lange geschiedenis achter de rug hebben. Je zou kunnen zeggen dat deze werkhonden in hun moderne vorm afstammen van de eerste honden die de boeren van de Lage Landen hielpen bij het werken met hun vee. Al in de middeleeuwen waren de monniken van het klooster Ter Duinen, die tot de vroegste hondenfokkers van Vlaanderen hoorden, bezig om bouviers te ontwikkelen. De naam ‘bouvier de Flandres’ is dan ook een regelrechte verwijzing naar deze oude Belgische roots.

Bouvier de Flandres klinkt behoorlijk chique door zijn Franse klank. Toch betekent de naam niet meer dan ‘Vlaamse koehond’ of ‘koeherder van Vlaanderen’. Bouvier komt van het woord ‘boeuf’, dat niets meer wil zeggen dan ‘koe’. De bouvier des Flandres heeft trouwens wel meer namen gedragen door de eeuwen heen, en die waren niet allemaal even deftig. Een andere gangbare naam was ‘vuilbaard’, waarmee verwezen wordt naar de typerende lange baardharen die de looks van het ras bepalen. Zo bezien klinkt ‘toucheur de boeuf’ toch weer een stuk deftiger, hoewel ook dat alleen maar ‘rundveedrijver’ betekent.

De bouvier de Flandres is zo beeldbepalend voor zijn rasgroep dat de meeste mensen deze hond gewoon kennen als ‘de bouvier’. Dat is technisch gezien niet helemaal terecht, want er is bijvoorbeeld ook een bouvier des Ardennes die duidelijk verschilt van zijn Vlaamse buur. Ook waren er in het verleden veel meer verschillende types bouvier in het hele gebied tussen Zuid-Nederland en Noord-Frankrijk. Vroeger werd er heel anders gekeken naar raszuiverheid dan tegenwoordig. Boeren uit verschillende streken kruisten hun bouviers naar eigen inzicht, waardoor er allerlei uiteenlopende types ontstonden en weer verdwenen. Ook rond het begin van de twintigste eeuw was er nog onenigheid over wat nou precies een bouvier des Flandres was. Er bestonden in Vlaanderen drie types: de paret, de Moerman of Roeselare en de briard. Hierover werd geruzied tot pas in 1936 een officiële eenduidige rasstandaard werd vastgesteld.

Door het ongecontroleerde karakter van de vroegere kruisingen en fokpraktijken zijn de precieze wortels van de bouvier des Flandres niet meer goed te traceren. Er zijn wel theorieën over de vermoedelijke voorlopers van het huidige ras. Invloed vanuit ruwharige herdershonden zoals de Belgische en Picardische herder zijn vrij waarschijnlijk. Dat geldt ook voor de mâtin Belge, een meer mastiffachtige hond. Anderen suggereren ook invloeden van rassen zoals de barbet en de griffon. Ook de Ierse wolfshond wordt soms genoemd. Helemaal zeker zullen we het vast nooit weten, maar wat het verleden ook is, deze unieke hond lijkt tegenwoordig een mooie toekomst te hebben.

Het is trouwens niet zo gek dat er uiteenlopende bouviervarianten bestonden. De rundveehouders van de Lage Landen waren niet zo geïnteresseerd in namen of raskenmerken. Zij hadden vooral behoefte aan een hond die ze zo goed mogelijk hielp bij hun werk op de boerderij. Dat moest ten eerste een stevige werkhond zijn, die zich niet liet intimideren door een stier met kapsones. Bouviers des Flandres werden gebruikt om het vee te drijven, dus om de kudde bij elkaar te houden en ze de goede kant op te leiden. Handig in de wei, maar ook heel belangrijk als de dieren naar de markt, naar de stal, of naar de slager moesten worden gebracht. Ook als er koeien of kalveren verdwaalden moest de bouvier ze terug proberen te halen. Dat vroeg dus om een intelligente, sterke en dappere hond, die ook een scherpe neus, goede ogen en een acuut gehoor in kon zetten. Aan de dikke dubbele vacht kun je zien dat de bouvier des Flandres in het natte en gure winterweer van België zijn mannetje moest kunnen staan. Als je het zo bekijkt is een bouvier dus eigenlijk een soort ‘herdershond-plus’. Die veelzijdigheid leidde ertoe dat praktische boeren steeds meer taken vonden waar deze honden geschikt voor bleken.

Op een boerderij gebeurt van alles, dat weet iedereen die met het boerenbestaan te maken heeft. De veeboeren van het oude Vlaanderen en omstreken wisten dit in elk geval als geen ander. Daarom is het heel begrijpelijk dat ze probeerden om hun sterke en slimme bouviers voor steeds meer verschillende taken in te zetten. Een bouvier des Flandres werkt graag voor zijn baas, waardoor de honden zich door de jaren heen als echte multitalenten konden ontpoppen. Naast veedrijver werden ze ook de beschermer van de kudde tegen veedieven en wilde dieren. Vanuit die functie bleken ze ook prima in staat om de boerderij te bewaken. Naast waakhond werden ze ook gebruikt om bijvoorbeeld hondenkarren te trekken, want daar waren ze sterk genoeg voor. De inzetbaarheid van de bouvier reikte zelfs verder dan de boerderij: ook door de politie en zelfs in het leger werden deze veelzijdige boerenknechten met succes aan het werk gezet.

De hoogtijdagen van de boerenbouviers liepen op hun einde toen de industriële revolutie de landbouw voor altijd veranderde. Vooral de komst van de (vracht-)auto maakte de bouvier des Flandres als veedrijver bijna overbodig. Koeien konden nu veel sneller en efficiënter worden vervoerd. Ook de hondenkar werd overbodig door de innovaties die machines brachten. Toch kwam het ras pas echt aan het randje van de afgrond in de donkerste dagen van België: de tijd van de Eerste en Tweede Wereldoorlog, toen legers uit heel Europa met bruut geweld een einde maakten aan het vredige bestaan op het Vlaamse platteland.

Toen bovenop de modernisering van de landbouw de loopgravenoorlog van 1914-1918 door België raasde stierf de bouvier des Flandres bijna uit. De akkers lagen er verlaten bij en het burgerleven lag stil. De weinige bouviers die na evacuaties en bombardementen nog te vinden waren, werden op het slagveld ingezet. Daar trokken ze bijvoorbeeld brancards met gewonde soldaten, of hielpen ze bij levensgevaarlijk speur- en verkenningswerk. Ondanks deze duistere periode overleefden een paar bouviers de verschrikkingen van de ‘Grande Guerre’. Een loopgravenhond met de naam Nic de Sottegem werd zelfs een belangrijke stamvader van de moderne bouviers des Flandres. Zo drukte hij een flinke stempel op de in 1936 opgestelde Frans-Belgische rasstandaard. Helaas kwam aan die opleving weer een einde toen België nog geen vijf jaar later opnieuw onder de voet gelopen werd in de Tweede Wereldoorlog.

In de jaren na de Eerste Wereldoorlog was het behoud van de bouvier des Flandres vooral de verantwoordelijkheid van het Belgische leger en de politie. Ook als blindengeleidehond was het een tijdlang een populaire keuze vanwege zijn intelligentie, geduld en sterke gerichtheid op de mensen voor wie hij werkte. Toen de bouvier na de Tweede Wereldoorlog weer bijna was uitgestorven waren er gelukkig meer mensen die het ras nieuw leven in wilden blazen. Amerikanen namen de honden mee terug naar huis, waardoor een overzees fokprogramma kon beginnen, parallel aan de hernieuwde Europese pogingen.

Tegelijkertijd werden ook in Nederland, Frankrijk en België nieuwe programma’s opgezet, deze keer wel met duidelijke fokdoelstellingen. Omdat de bouvier des Flandres ook een uitstekende gezinshond bleek te zijn werd er meer op een zachtaardig karakter gemikt. Toch waren er maar zo weinig dieren overgebleven dat de nieuwe fokprogramma’s veel tijd nodig hadden om het ras weer op peil te brengen. Daarom duurde het nog tot 1965 voordat de FCI officieel tot erkenning van de bouvier des Flandres overging. Even daarvoor was via het Amerikaanse fokprogramma in 1963 al wel de American Bouvier Des Flandres Club opgericht. Zo kon deze bescheiden Vlaamse koeienhond ondanks en dankzij de ellende van twee wereldoorlogen toch beginnen aan de internationale opmars die hem tot de dag van vandaag zo’n gewaardeerde werk-, waak- en gezinshond heeft gemaakt.

Wie de hele dag met grote, sterke koeien en stieren wil werken, die moet zelf ook niet klein van stuk zijn. De bouvier des Flandres heeft een imposant uiterlijk en een behoorlijk fors formaat. Reuen bereiken een schofthoogte van zo’n 62 tot 68 cm. Teefjes doen daar met 59 tot 65 cm nauwelijks voor onder. Door de ‘subkortlijnige’ lichaamsbouw ziet een bouvier des Flandres er stoer en gedrongen uit zonder over te komen als een echte reus. Ze stralen dus wel degelijk genoeg kracht en gezag uit om indruk te maken op runderen, maar lomp of plomp zijn ze zeker niet. Bij die gedrongen bouw hoort voor reuen een gewicht van 35 tot 40 kilo. Teven horen 27 tot 35 kilo te wegen.

De weelderige bos krullen van de vacht is één van de belangrijkste herkenningspunten van dit ras. Als bewoner van de Lage Landen weet je uit persoonlijke ervaring wat voor rotweer het in deze streken kan zijn. Als je beroep eruit bestaat dat je hele dagen in weer en wind met een kudde koeien moet optrekken zul je dus begrijpen dat een dikke warme jas geen overbodige luxe is. Daarom is de dubbellaags vacht van de bouvier des Flandres ook zo ideaal. De onderste laag bestaat uit een dicht pak fijne haartjes, die ook wel onderwol wordt genoemd. Dit werkt als een soort warme trui onder de ruwe, droge deklaag erboven. Deze warrige bovenlaag doet dienst als de regenbestendige winterjas over de wollen trui heen, waardoor een bouvier des Flandres urenlang in de striemende regen zijn werk kan doen zonder onderkoeld te raken.

Op de rug van de bouvier des Flandres is het dekhaar tot zo’n 6 cm lang, met een harde, krassende structuur. Naar de poten toe wordt het haar iets korter, maar het blijft ruw aanvoelen. Op de kop van de bouvier is het haar ook minder lang, met een gladde textuur aan de buitenkant van de oren. De borstelige wenkbrauwen dragen bij aan een markant gezicht. Die look wordt nog veel herkenbaarder door de typerende baard op de kin en de snor op de bovenlip. |Zo krijgt de ‘vuilbaard’ van Vlaanderen een robuuste, stoere look die al voor heel wat baasjes onweerstaanbaar is gebleken. De vacht hoort grijs of gestroomd te zijn. Een speciale kleursoort is ‘charbonne’ (‘steenkool’), die als zwartgevlamd wordt beschreven. Helemaal zwart is mogelijk, maar heeft niet de voorkeur binnen de rasstandaard. Een witte markering op de borst wordt wel toegestaan.

Vroeger was het gebruikelijk om zowel de staart als de oren van bouviers te couperen, dus af te snijden. Dat werd gedaan vanuit esthetische overwegingen, maar ook om praktische redenen: het couperen zou verwondingen voorkomen bij het vechten met wolven. In sommige landen wordt nog steeds gecoupeerd, maar in Nederland is het sinds 2001 wettelijk verboden om een hond met deze traditionele ingrepen – of verminkingen – op te zadelen. Toch zijn er nog steeds bouviers die zonder staart worden geboren: daar mag een beoordeling volgens de rasstandaard geen waarde aan hechten.

Door al het haar van zijn spectaculaire vacht zou je de bouw van een bouvier bijna over het hoofd zien. Toch gaat er onder die vacht een mooie en krachtige hond schuil. De brede, gespierde rug en de diepe borstkas geven de hond een machtig aanzien. Korte flanken en zware, sterke voorpoten worden gecomplementeerd door lendenen en achterpoten die recht, breed en ruim bespierd zijn stralen werklust en brute kracht uit zonder een lompe indruk te geven. Onder de snor en baard zit een massief hoofd met een mooi belijnde brede schedel. Een brede, benige snuit, sterke kaken, donkere alerte ogen en rechtop gedragen, driehoekige oren maken het beeld compleet. De bouvier des Flandres straalt aan alle kanten uit dat het een no-nonsense boerenwerkhond is: elegant in zijn kracht en toch bescheiden in zijn robuuste proporties.

De wollige vacht van de bouvier des Flandres kan niet helemaal verhullen dat deze dieren een energiek temperament hebben. Ze moeten die energie kwijt kunnen door genoeg te bewegen, liefst in een werksetting of in elk geval taakgericht samen met hun baasje. Deze honden zijn nog steeds trouwe en werklustige kameraden van hun gezinnetjes. Ze doen niet moeilijk over lekker buiten actief zijn, wat voor weer het ook is, maar als je ze in huis een lekker plekje geeft zijn ze ook graag in alle rust dicht bij je in de buurt.

Als je een actief leven leidt zal een bouvier des Flandres met plezier met je meedoen waar dat maar kan. Toch zijn deze honden van nature kalm en vreedzaam aangelegd, wat het beste tot uitdrukking komt wanneer ze genoeg beweging krijgen. Bouviers des Flandres staan er ook om bekend dat ze in de regel prima kunnen omgaan met andere huisdieren, misschien omdat ze de vele dieren van het boerenleven gewend zijn. Als je kinderen hebt kunnen die in principe ook hele goede vriendjes worden met de bouvier des huizes. Bouviers lijken kinderen ook uit zichzelf te vertrouwen en gaan er vaak opvallend voorzichtig en beschermend mee om. Toch is het zachtaardige karakter van deze honden geen keiharde garantie: kinderen en honden mag je nooit zomaar alleen laten in dezelfde kamer. Leer je kinderen ook hoe ze met je bouvier puppy (of een volwassen exemplaar) om moeten gaan, dan is een vriendschap voor het leven zeker een haalbare kaart.

Zelfs al nemen de meeste mensen tegenwoordig een bouvier des Flandres in huis als trouwe vriend en aaibare lobbes, toch heb je er vanzelf ook een hardwerkende ‘collega’ bij. Werklust zit in hun karakter ingebakken. Gelukkig hoef je voor ‘werken’ geen actieve boerderij te runnen, al zal je bouvier zich daar prima vermaken. Samen een lekker stuk wandelen is ook een fijne bezigheid, en deze dieren zijn altijd in voor een leuk

. Ook reddingswerk is een prachtige activiteit voor een bouvier des Flandres, waar zijn intelligentie, zelfstandigheid en scherpe reuk goed uit de verf komen. Als jullie samen de juiste hondensport weten te vinden is dat ook een fantastische uitlaatklep voor zijn werklust.

Bouviers hebben lang genoeg boerenerven bewaakt om de waaksheid in hun bloed mee te dragen. Bij die taak komt het moedige karakter naar voren. Een bouvier zal niet lang aarzelen voor hij optreedt als hij vindt dat zijn baasje gevaar loopt. Als je die eigenschap combineert met de indrukwekkende verschijning en de kracht van een bouvier des Flandres zul je begrijpen dat deze hond geen enorme favoriet is van het inbrekersgilde. Er zijn trouwens ook anekdotes bekend van bouviers die zo trouw en waaks waren dat ze weigerden om zomaar iemand toe te laten in de kamer van pasgeboren baby’s in ‘hun’ gezin. Daar moet wel bij worden gezegd dat waaks niet hetzelfde is als agressief: een bouvier weet in de regel heel goed zijn beroemde kalmte te bewaren – bovendien ziet hij er serieus genoeg uit om meestal met dreigen te kunnen volstaan.

Als je een bouvier des Flandres ziet zou je kunnen denken dat zo’n weelderige vacht een heleboel onderhoud met zich meebrengt. In feite valt dat reuze mee: twee keer per week flink borstelen is in de regel voldoende. Toch zal je bouvier zeker niet klagen als je er liever elke dag even doorheen werkt. Het grootste probleem is dat losgeraakte haren in de vacht blijven hangen, waardoor snel klitten ontstaan. Dagelijks aandacht aan de baard en snor besteden is wel belangrijk, want daar kunnen gemakkelijk vuil en etensresten achterblijven. Check ook de haren rond de ogen en de ingang van het oor extra goed, want als vuil op die plekken gaat broeien kan dat tot nare ontstekingen leiden. Er wordt aangeraden om een bouvier drie of vier keer per jaar te laten trimmen. Om de vacht in goede conditie te houden kan plukken ook goed werken, maar dat geldt alleen voor bouviers met de originele ruwe vachttypes. Langere zachte haren zijn niet geschikt voor plukken.

Omdat lekker vrij bewegen zo belangrijk is voor een bouvier des Flandres moet je de nagels in goede conditie houden. Het advies is om de nagels ongeveer om de twee weken te knippen. Gespleten, afgebroken of te lange nagels kunnen problemen geven bij het lopen, waardoor je hond niet meer de beweging kan krijgen om gezond te blijven. Probeer ook om vanaf de puppytijd elke dag de tanden van je bouvier te poetsen. Daarvoor zijn speciale tandpasta en tandenborstels te koop bij de dierenwinkel. Zie je rode of ontstoken plekjes in het tandvlees, ga dan naar de dierenarts. Zulke ontstekingen kunnen vanaf het gebit doorslaan naar andere organen, waardoor je hond ernstig ziek kan worden.

De energie en de werklust van je bouvier des Flandres maken dagelijks bewegen noodzakelijk voor een fitte en gelukkige hond. Lekker rondrennen en spelen in de achtertuin of – beter nog – op het soort erf waarvoor hij gefokt is maken hem blij. Liever nog heeft hij een stel enthousiaste kinderen of andere honden om lekker mee te dollen. Als er regelmatig een

 kan worden gespeeld is dat niet alleen goed voor de lichamelijke conditie, maar blijft je bouvier ook geestelijk fit en scherp. Ook de aanzienlijke intelligentie van een bouvier heeft genoeg prikkels nodig.

Bouviers kunnen een formidabel uithoudingsvermogen opbouwen, maar dat moet wel geleidelijk aan ontstaan. Met een puppy moet je niet te wild spelen omdat de gewrichten, botten en spieren nog moeten groeien. Dat is belangrijk om te weten voor jou en voor je kinderen. Een puppy mag vier keer per dag buiten een rondje lopen. Ga daarbij elke maand vijf minuutjes langer wandelen. Is je puppy drie maanden oud, dan is vijftien minuten de max. Bij vijf maanden is dat vijfentwintig minuten. Zoek ook bij bewegen met volwassen bouviers des Flandres steeds de balans. Deze honden houden ook van hun portie relaxen, in de tuin of eigenlijk nog liever lekker binnen. Geef je je hond te weinig beweging en speelruimte, dan wordt hij sloom of juist te druk in huis.

Werken met en voor hun baasjes is waar bouviers oorspronkelijk voor zijn gefokt. Heb je toevallig geen kudde koeien in de tuin om die driften op los te laten? Geen probleem: er zijn allerlei hondensporten waar bouviers geschikt voor zijn. Een stuk fietsen en je hond mee laten lopen is een goed begin. Ook balspelletjes en zwemmen zijn geschikte activiteiten, maar wat dacht je bijvoorbeeld van behendigheid, rally, of frisbee? Sporten die draaien om speurwerk zijn extra goed voor de ingebakken drive om verloren kalveren terug te vinden, waardoor ook reddingswerk een goede optie is. Kijk vooral naar de mogelijkheden bij jullie in de buurt, want samen taakgericht sporten is voor jullie allebei gezond en jullie band zal er alleen maar sterker door worden.

Bouviers doen er relatief lang over om fysiek en mentaal helemaal volwassen te worden: drie jaar is heel gebruikelijk. Toch is direct goed beginnen met training en socialisatie essentieel. Dat geldt ook omdat een bouvier groot wordt en als intimiderend kan worden ervaren door andere mensen en honden. Als je hond meteen leert zich goed te gedragen voorkom je stress bij anderen, bij jezelf en bij je bouvier. Samen naar een puppycursus gaan is een ideale start. Daar leer je samenwerken, de basiscommando’s en het omgaan met andere honden en hun baasjes.

Socialisatie is het proces waarin je je bouvier leert wennen aan alle prikkels die jullie omgeving oplevert. Tijdens jullie wandelingen leren jullie omgaan met verkeer, drukke plekken zoals de bus of het winkelcentrum en andere dieren die je op straat tegenkomt (inclusief mensen). Geef ook steeds genoeg rust om al die prikkels goed te verwerken. Een waakhond zoals je bouvier verdient extra aandacht voor een vriendelijke en rustige omgang met onbekenden. Wees niet bang dat je waakhond een totale softie wordt: als er echt iets mis is grijpt een bouvier zeker wel in. Geef ook aandacht aan de prooidrift van je puppy. Andere honden zijn geen wolven die zijn ‘kudde’ bedreigen. Woon je in een landelijke omgeving, leer je bouvier des Flandres dan ook om andermans vee met rust te laten!

Bouviers worden langzaam volwassen en zijn niet de vlotste leerlingen. Wees dus geduldig en leg het opnieuw uit als je hond het niet meteen begrijpt. Is de les eenmaal geleerd, dan zal hij het ook onthouden. Langzaam leren heeft niets met intelligentie te maken, want daarvan heeft een bouvier genoeg. Het zijn slimme en zelfstandige denkers. Hou daar rekening mee door je bouvier afwisseling te bieden en geleidelijk aan zelf beslissingen te laten nemen. Zolang jij rustig, consequent en positief blijft komt het goed met de opvoeding. Belonen werkt altijd beter dan straffen, zeker bij sociale en gevoelige honden als bouviers. Bedenk dat training net zo goed over je eigen houding en gedrag gaat als over dat van je hond. Bereid je vooral ook goed voor door de theorie te bestuderen. Onze online tips, filmpjes en Ultieme Puppy Training boeken zijn daarbij een prima start.